ЯПОН ОРОН
Япон улсыг анх зорьж буй монголчууд маань тэнгэр баганадсан барилга, гудамж дүүрэн хүн, техник технологиор нь төсөөлөх нь бий. Гэтэл Япон нь ЮНЕСКО-гийн “Дэлхийн өв”-д бүртэгдсэн байгалийн үзэсгэлэнт газар 3 (Якүшима, Шираками Санчи, Ширэтоко) байдгаараа аль хэдийн онгон байгалиараа бахархах дуртай бидний эх орныг даван гарчээ. Манай нутагт “Дэлхийн өв” дөнгөж хоёрхон байдаг (Увс нуурын ай сав, Орхоны хөндий) билээ. Мэдээж эртний түүхт энэ улсад Хирошимагийн цөмийн дэлбэрэлтийн дурсгалын хүрээлэн, Алтан сүм зэрэг “Соёлын өв” олон бий.
Япон орныг хэрэн сүлжсэн төмөр замаар нь аялахад Монгол шиг цэлийсэн тал харагдахгүй, зай завсаргүй үргэлжлэх барилга байшин, тариан талбай, эсвэл зах хязгааргүй далай нүдний өмнүүр өнгөрнө. Нийслэл Тоокёо, усан боомт Ёкохама, бизнесийн төв болох Оосака, эртний нийслэл Кёото, энэ жил ЭКСПО зохиогдсон Нагоя болон Хирошима, Фүкүока зэрэг 12 хотод тус бүр саяас дээш хүн оршин сууна. Монголын газар нутгийн дөнгөж дөрөвний нэгтэй тэнцэх жижигхэн, тэгсэн мөртлөө ихэнх хувийг нь өтгөн шигүү ой бүхий өндөр уулс эзлэх арлууд дээр 120 гаруй сая хүн чихцэлдэн амьдардаг болохоор арга ч үгүй биз ээ.
Газрын зураг тольдвол хойноос урагшаа сунан тогтсон Хоккайдо, Хоншү, Шикокү, Кюүшү хэмээх 4 том арал болон Окинава зэрэг олон тооны жижиг арлаас бүрдсэн нь харагдана. Хоккайдо арал нь мал аж ахуй, газар тариалан хосолсон, уур амьсгалаараа ч манай Монголтой ойролцоо. Үүнийг бичигч миний бие Хоккайдогийн Китами хэмээх хотод очиж үзэх завшаан тохиолдож байсан билээ. Айнү хэмээх үндэстэн эртнээс нааш оршин суудаг байсны тэмдэг болох айнү хэлээр нэрлэгдсэн газрууд Хоккайдод олон бий. Харин уг үндэстэн нь япончуудад сүрхий уусч, хэл соёл нь мартагдахад хүрээд байгаа бололтой. Хоккайдо арлын засаг захиргааны төв нь Саппоро хот. Энд 1972 онд өвлийн олимп зохиогдож байсан түүхтэй. Арлын хамгийн өмнөд хэсэгт байх Хакодатэ хотын шөнийн гэрэл нь Азидаа хамгийн үзэсгэлэнтэй гэлцэх нь бий. Хоккайдо, Хоншү арлыг далайн түвшнээс доош ойролцоогоор 150 метрийн доор байрлах 53.85 км урт Сэйкан туннелиэр холбогддог. Энэ туннель нь инженер барилгын нэгэн гайхамшигт бүтээл хэмээн нэрлэгдэх эрхтэй билээ.
Хоншү аралд нь ихэнх том хотууд нь байрлана. Арлын төв хэсгээр сунан тогтсон өндөр уулсын нөлөөгөөр Сибирийн хүйтэн агаар Номхон далайн эрэг хавь руу нэвтрэх нь ховор. Тийм болохоор ижил өргөрөгт оршдог хэрнээ Япон тэнгисийн эрэг хавийн газрууд нь өвөлдөө хүйтэн, цас их унадаг бол, Номхон далайн эрэг хавийн газрууд нь арай дулаан, цас багатай байх жишээтэй. Ерөнхийдөө Нагоя хавиар баруун Япон, зүүн Япон хэмээн хуваагддаг бөгөөд хүмүүсийнх нь хэл яриа нь өөрчлөгдөөд ирэхийг Тоокёо, Оосака хоёрын хооронд галт тэргээр зорчихдоо ажиглаж болно. Хараад байхал япончууд монголчуудаас илүү нутгархаг үзэлтэй юм шиг ээ, хүнтэй танилцахад заавал нутгийг нь асууна. Тэгээд тэр жижигхэн газар нь 47 мужид хуваагддаг гээд бодохоор ёстой л “жалга довны үзэлтнүүд” байгаа биз. Гэхдээ тэдний биднээс ялгаатай нь япон хүн гэсэн сэтгэлээр, нутаг нуга харгалзахгүй хамтран ажиллаж, сэтгэлээсээ зүтгэж, амжилтанд хүрэх чадвартай байдагт оршино. Энэ ч чанар нь тэднийг дэлхийн 2-р дайны үнс нурмаас өндийж, хүчирхэг гүрэн болоход нь нөлөөлсөн биз ээ.
Уулархаг энэ орны бэлгэ тэмдэг гэж хэлж болохуйц нэгэн уул бол хэн бүхний мэдэх Фүжи уул юм. Далайн түвшнээс дээш 3374 метр өндөр уг уул бараг 200 км холоос ч алсад сүндэрлэн харагддаг, мөн хаанаас нь ч харсан адилхан хэлбэртэй тэгш хэмтэй гээд л олон зүйлээрээ алдартай.
Осакагаас урагшаа аялж үзээгүй болохоор Кюүшү, Шикокү болон Окинавагийн талаар бичих боломжгүй нь. Харин Окинавад очиж үзсэн хүмүүс Японы бусад хэсгээсээ огт өөр хэмээн хэлэлцдэг юм билээ.
Улс орны өнгө төрх нийслэлээсээ харагддаг гэлцдэг. Тэгвэл 20 сая хүн амтай, нийслэл Тоокёо нь үнэхээр л их хөлийн газар билээ. Тоокёо орчмын төмөр замын сүлжээгээр East Japan Railways хэмээх ганцхан компанийг нь л авч үзэхэд өдөртөө 20 сая гаруй хүн үйлчлүүлж, Шинжүкү өртөөг 2 сая зорчигч ашигладаг гэсэн баримт бий. Тоокёо өртөөний орчим нь төрийн байгууллага болон томоохон компаниудын барилгаар дүүрэн. Харин залуусын хувьд, Шинжүкү, Шибүя дүүргүүд нь ёстой л “диваажин” гэж хэлэхэд болно. Тэнд хоногийн 24 цаг амьдрал буцалж байдаг. Залуусын шөнийн “шоудалт”-ын үр дүнд үүрээр хог новшинд дарагдаж үлдэх дүүрэг нь 5 цагт галт тэрэг хөдөлж, хүмүүс ажил сургуульдаа яарах цагт аль хэдийн цэвэр цэмцгэр байдалдаа буцаж орсон байдаг. Акихабара хэмээх газар электрон барааны дэлгүүрүүдийг цуглуулснаараа алдартай. Японд очсон гадныхан тэндээс заавал нэг электрон бараа худалдан авч харьдаг гэхэд хилсдэхгүй. Түүнчлэн диско баруудаар дүүрэн Роппонги дүүрэгт орой үдшийн цагаар есөн хэлийн амьтан холхин, япон охидыг хөтөлсөн хар, цагаан арьстнууд хөлхөлдөнө. Харин өдрийн цагаар аль ч дүүрэгт нь костюм пиджак өмсөж, зангиа зүүн цэмцийсэн албан хаагчид юунд ч юм яаран, мөргөж унагачих шахам зөрөн өнгөрнө. 333 метр өндөр Tokyo Tower-аас цэлмэг өдөр бол Тоокёо хот тэр чигээрээ, мөн далай, тэр ч байтугай алдарт Фүжи уул хүртэл харагддаг.
Дөнгөж ирчихээд Шибүя орж үзэхэд тэр олон хүний дундуур алхахад тун төвөгтэй санагдаж, ёстой л “Харийн нутаг давчдаад байна, харсан зүгтээ гүймээр байна” хэмээх дууны бадаг санаанд орж билээ. Одоо ч дасаад, япончуудын л нэгэн адил ямар нэг юманд яаран, тэдний дундуур сурамгай сүлжин алхлах болсон доо. Гэхдээ захын дүүргүүд нь харьцангуй нам гүм. Дээрх өгүүлбэрт гарч буй “яаран алхалж буй би” бол хаа нэг хотын төв орох үеийн л миний төрх юм. Ердийн үедээ хотын төвөөс галт тэргээр цаг орчим явж хүрдэг захын дүүрэгтээ дугуйгаар сургууль, гэр хоёрын хооронд яван өдөр хоногийг өнгөрөөдөг юм.
Япон орон, түүнд оршин сууж буй жирийн нэгэн оюутны нүдээр харахад ийм бөлгөө.
Япон орныг хэрэн сүлжсэн төмөр замаар нь аялахад Монгол шиг цэлийсэн тал харагдахгүй, зай завсаргүй үргэлжлэх барилга байшин, тариан талбай, эсвэл зах хязгааргүй далай нүдний өмнүүр өнгөрнө. Нийслэл Тоокёо, усан боомт Ёкохама, бизнесийн төв болох Оосака, эртний нийслэл Кёото, энэ жил ЭКСПО зохиогдсон Нагоя болон Хирошима, Фүкүока зэрэг 12 хотод тус бүр саяас дээш хүн оршин сууна. Монголын газар нутгийн дөнгөж дөрөвний нэгтэй тэнцэх жижигхэн, тэгсэн мөртлөө ихэнх хувийг нь өтгөн шигүү ой бүхий өндөр уулс эзлэх арлууд дээр 120 гаруй сая хүн чихцэлдэн амьдардаг болохоор арга ч үгүй биз ээ.
Газрын зураг тольдвол хойноос урагшаа сунан тогтсон Хоккайдо, Хоншү, Шикокү, Кюүшү хэмээх 4 том арал болон Окинава зэрэг олон тооны жижиг арлаас бүрдсэн нь харагдана. Хоккайдо арал нь мал аж ахуй, газар тариалан хосолсон, уур амьсгалаараа ч манай Монголтой ойролцоо. Үүнийг бичигч миний бие Хоккайдогийн Китами хэмээх хотод очиж үзэх завшаан тохиолдож байсан билээ. Айнү хэмээх үндэстэн эртнээс нааш оршин суудаг байсны тэмдэг болох айнү хэлээр нэрлэгдсэн газрууд Хоккайдод олон бий. Харин уг үндэстэн нь япончуудад сүрхий уусч, хэл соёл нь мартагдахад хүрээд байгаа бололтой. Хоккайдо арлын засаг захиргааны төв нь Саппоро хот. Энд 1972 онд өвлийн олимп зохиогдож байсан түүхтэй. Арлын хамгийн өмнөд хэсэгт байх Хакодатэ хотын шөнийн гэрэл нь Азидаа хамгийн үзэсгэлэнтэй гэлцэх нь бий. Хоккайдо, Хоншү арлыг далайн түвшнээс доош ойролцоогоор 150 метрийн доор байрлах 53.85 км урт Сэйкан туннелиэр холбогддог. Энэ туннель нь инженер барилгын нэгэн гайхамшигт бүтээл хэмээн нэрлэгдэх эрхтэй билээ.
Хоншү аралд нь ихэнх том хотууд нь байрлана. Арлын төв хэсгээр сунан тогтсон өндөр уулсын нөлөөгөөр Сибирийн хүйтэн агаар Номхон далайн эрэг хавь руу нэвтрэх нь ховор. Тийм болохоор ижил өргөрөгт оршдог хэрнээ Япон тэнгисийн эрэг хавийн газрууд нь өвөлдөө хүйтэн, цас их унадаг бол, Номхон далайн эрэг хавийн газрууд нь арай дулаан, цас багатай байх жишээтэй. Ерөнхийдөө Нагоя хавиар баруун Япон, зүүн Япон хэмээн хуваагддаг бөгөөд хүмүүсийнх нь хэл яриа нь өөрчлөгдөөд ирэхийг Тоокёо, Оосака хоёрын хооронд галт тэргээр зорчихдоо ажиглаж болно. Хараад байхал япончууд монголчуудаас илүү нутгархаг үзэлтэй юм шиг ээ, хүнтэй танилцахад заавал нутгийг нь асууна. Тэгээд тэр жижигхэн газар нь 47 мужид хуваагддаг гээд бодохоор ёстой л “жалга довны үзэлтнүүд” байгаа биз. Гэхдээ тэдний биднээс ялгаатай нь япон хүн гэсэн сэтгэлээр, нутаг нуга харгалзахгүй хамтран ажиллаж, сэтгэлээсээ зүтгэж, амжилтанд хүрэх чадвартай байдагт оршино. Энэ ч чанар нь тэднийг дэлхийн 2-р дайны үнс нурмаас өндийж, хүчирхэг гүрэн болоход нь нөлөөлсөн биз ээ.
Уулархаг энэ орны бэлгэ тэмдэг гэж хэлж болохуйц нэгэн уул бол хэн бүхний мэдэх Фүжи уул юм. Далайн түвшнээс дээш 3374 метр өндөр уг уул бараг 200 км холоос ч алсад сүндэрлэн харагддаг, мөн хаанаас нь ч харсан адилхан хэлбэртэй тэгш хэмтэй гээд л олон зүйлээрээ алдартай.
Осакагаас урагшаа аялж үзээгүй болохоор Кюүшү, Шикокү болон Окинавагийн талаар бичих боломжгүй нь. Харин Окинавад очиж үзсэн хүмүүс Японы бусад хэсгээсээ огт өөр хэмээн хэлэлцдэг юм билээ.
Улс орны өнгө төрх нийслэлээсээ харагддаг гэлцдэг. Тэгвэл 20 сая хүн амтай, нийслэл Тоокёо нь үнэхээр л их хөлийн газар билээ. Тоокёо орчмын төмөр замын сүлжээгээр East Japan Railways хэмээх ганцхан компанийг нь л авч үзэхэд өдөртөө 20 сая гаруй хүн үйлчлүүлж, Шинжүкү өртөөг 2 сая зорчигч ашигладаг гэсэн баримт бий. Тоокёо өртөөний орчим нь төрийн байгууллага болон томоохон компаниудын барилгаар дүүрэн. Харин залуусын хувьд, Шинжүкү, Шибүя дүүргүүд нь ёстой л “диваажин” гэж хэлэхэд болно. Тэнд хоногийн 24 цаг амьдрал буцалж байдаг. Залуусын шөнийн “шоудалт”-ын үр дүнд үүрээр хог новшинд дарагдаж үлдэх дүүрэг нь 5 цагт галт тэрэг хөдөлж, хүмүүс ажил сургуульдаа яарах цагт аль хэдийн цэвэр цэмцгэр байдалдаа буцаж орсон байдаг. Акихабара хэмээх газар электрон барааны дэлгүүрүүдийг цуглуулснаараа алдартай. Японд очсон гадныхан тэндээс заавал нэг электрон бараа худалдан авч харьдаг гэхэд хилсдэхгүй. Түүнчлэн диско баруудаар дүүрэн Роппонги дүүрэгт орой үдшийн цагаар есөн хэлийн амьтан холхин, япон охидыг хөтөлсөн хар, цагаан арьстнууд хөлхөлдөнө. Харин өдрийн цагаар аль ч дүүрэгт нь костюм пиджак өмсөж, зангиа зүүн цэмцийсэн албан хаагчид юунд ч юм яаран, мөргөж унагачих шахам зөрөн өнгөрнө. 333 метр өндөр Tokyo Tower-аас цэлмэг өдөр бол Тоокёо хот тэр чигээрээ, мөн далай, тэр ч байтугай алдарт Фүжи уул хүртэл харагддаг.
Дөнгөж ирчихээд Шибүя орж үзэхэд тэр олон хүний дундуур алхахад тун төвөгтэй санагдаж, ёстой л “Харийн нутаг давчдаад байна, харсан зүгтээ гүймээр байна” хэмээх дууны бадаг санаанд орж билээ. Одоо ч дасаад, япончуудын л нэгэн адил ямар нэг юманд яаран, тэдний дундуур сурамгай сүлжин алхлах болсон доо. Гэхдээ захын дүүргүүд нь харьцангуй нам гүм. Дээрх өгүүлбэрт гарч буй “яаран алхалж буй би” бол хаа нэг хотын төв орох үеийн л миний төрх юм. Ердийн үедээ хотын төвөөс галт тэргээр цаг орчим явж хүрдэг захын дүүрэгтээ дугуйгаар сургууль, гэр хоёрын хооронд яван өдөр хоногийг өнгөрөөдөг юм.
Япон орон, түүнд оршин сууж буй жирийн нэгэн оюутны нүдээр харахад ийм бөлгөө.
2005.11.25
3 comments:
Hakodate-d tegeed garch uzsen uu Zorigtoo? Oroi bol ih goy haragddag gej sonsoj bsan yum bn. Hokkaido yavj uzeegui bolhoor bas l neg ochj uzehsen gej bodj yavdag gazruudiin neg. Okinawa, Baruun umnud yaponoor ayyalaad dahin zunduu goy yum bicheerei. GL
Нvдэнд харагдахаар гоё бичих юмаа.
ingeed l byyznii setgehui hanhalyylaad bdag yum.Yapond 3 bdag delhiin uv Mongoliin 2-s tiim ih bgaad bgaa yum uu?
yostoi chamd hoyoriin hoyor nadad hoyorhon gedeg shig yum.
bysadiin nytagiin sain saihaniig magtaj bolno l do gehdee ehleed uurtuu bgaagaa sain meddeg teriigeeree bahdaj baharhaj chaddag, bgaagaa ulam uud ni tataj bhguigaa bii bolgoj chaddag bmaar bna shtee.
tegeed l bas neg negendee hydlaa tsaasan malgai umsguud l
Post a Comment