Тогоруу блог дээрээ зөв бичгийн дүрмээс ганц нэгийг бичсэн байсан тул би ч бас өөрийн санаж буй, ойр хавийнхан төдийгүй сэтгүүлчид алдсан харагддаг ганц нэг дүрмийг бичье гэж бодлоо.
Ы, ИЙ
Эр үгэнд Ы, эм үгэнд ИЙ залгагддаг. Гэхдээ г, ж, ш, ч, ь, и-ээр төгссөн эр үгэнд ИЙ залгагдана. (айргийг, блогийн, гавжийн, тагшийг, адуучийн, морийг, ангийн) Зарим хүмүүс бага→багийн гэж бичсэн харагддаг. Бодвол төгсгөлийн а-г нь гээгээд, г-гээр төгсч байгаа учраас ИЙ залгагдах ёстой гэж боддог байх л даа. Бага гэдэг үг нь а-гаар төгссөн тул багын гэж бичих нь зөв юм. Харин баг гэдэг үг байсан бол багийн болно.
Бас н-ээр төгссөн үгийн хувьд тэр нь хоолойн н байдаг. (монгол бичгээр бол нг гэж үсэг байдаг даа) Ийм үгийн ард г үсэг "гарч ирээд", ИЙ болчихно (сан→сангийн, хун→хунгийн)
(Харин ёстой санах гээд чадахгүй байгаа нэг юм нь к, п-гээр төгссөн үгэнд ИЙ залгагддаг эсэх. Олимпийн, гимнастикийн, паркийг гэж бичсэн нь нүдэнд эвтэйхэн харагдаад байх юм)
ХОС ЭГШИГ
Монгол хэлэнд өй гэдэг хос эгшиг байдаггүй. Төсөөтэй, өштэй гэх мэт "эй" гэсэн хос эгшиг үүргийг нь бүрэн гүйцэтгэдэг.
УРТ ЭГШИГ
ь, и-гээр төгссөн үгний араас урт эгшгээр эхэлсэн нөхцөл дагавар залгавал ь, и нь гээгдэж, урт эгшгийн эхний үсэг нь и болж солигдоно. мориор, ангиас, шуугиан, хөхиүлэх г.м.
ГЭЭГДЭХ ЭГШИГ
Хамгийн "яршиг төвөгтэй" дүрэм дээ. Ерөнхий тохиолдолд хоёр буюу түүнээс олон үетэй үгний хамгийн эцсийн эгшиг нь богино байвал балархай эгшиг гэдэг. Тэр нь уг үгийн араас нөхцөл дагавар залгагдахад гээгддэг. Тараг→таргаар, ашиг→ашгийг, авдар→авдрын, уучил→уучлаарай, жанжин→жанжных г.м.
Дүрмээс гажих "зоригтон" харин маш олон. Үйлт нэрийн х-гийн өмнөх эгшиг гээгдэхгүй. Авахыг, ирэхээс г.м.
Мөн эгшигт долоон гийгүүлэгч, дараалж орсон заримдаг гийгүүлэгчдийн 2 дахь нь заавал эгшиг шаарддаг тул уг шаардлагад нийцүүлэн эгшгийг гээхгүй. Ангалын, урлагаас, ажсаныг г.м.
ЗАРИМДАГ ГИЙГҮҮЛЭГЧ
Гээгдэх эгшгийн дүрэмд бичсэнчлэн дараалсан заримдаг эгшгүүдийн хоёр дахь нь заавал эгшигтэй бичигдэх ёстой. Гэхдээ с, х-гийн дараах т, ч нь эгшиггүй бичигдэнэ гэсэн гажилт бас бий. Тусч, хост, мэхт, үндэстнээ г.м.
ӨГҮҮЛБЭР нь том үсгээр эхэлнэ. Мөн оноосон нэрнүүд (хүний, газар усны, улсын гэх мэт) өгүүлбэрийн дунд орсон ч үргэлж томоор бичигдэнэ. Япон гэдэг бол улсын нэр учир оноосон нэр, харин япончууд гэдэг бол оноосон нэр биш.
ГАРЧИГт цэг ордоггүй. Саяхан Ганбаагийн нэг бичлэг нь "БИДНИЙ ШҮТЭЭН." гэсэн гарчигтай харагдсан.
Ер нь тэгээд аль болох олон ном (алдаагүй л байгаасай гэж залбирангаа) уншвал дүрмийн алдаатай бичигдсэн үгнүүд нүдэнд нэг л эвгүй харагдаад эхэлнэ дээ.
Эх хэлээ сайн мэдэхгүй хүн гадаад хэл сурна гэдэг суурийг нь тавиагүй байж байшин барихтай агаар нэгэн бөлгөө.
"Цаанаасаа тэгээд байдаг"...
1 month ago
21 comments:
За тэр шүү. Эх хэлээ сайн мэдэхгүй бол гадаад хэл сурна гэж гонж гэдэгтэй санал нэг байна. Би алдаатай бичнэ гэж тоймгүй. Багаасаа л хэлний хичээлээс "зугтааж" өссөний гор.
Харин Зоригт анд хэлний дүрэм сайн санаж байна шүү.
"ГАРЧИГт цэг ордоггүй" -г одоо мартахгүй ээ, баярлалаа. Бараг бүх гарчиг маань цэгтэй байж мэднэ шүү.
Зоригтод баярлалаа. нэг нь ингээд дэлгэрүүлээд өгөх байхаа гэж хүлээж найдаж байсым шүү.;) чи харин овоо олон дүрэм санаж явдаг овоо сүрхий хүү байнаa ;) тэр олимп гимнастик зэрэг үгсийн хувьд гадаад үгийн дараа эм үгийн "и" бичнэ гэдэг дүрэм байдаг байхаа. хүн болгон энэ дүрмүүдийг цээжлэхгүй байсан ч гол нь дор бүрнээ мэдээжийн алдаа багатай бичдэг болвол уншиж байгаа хүмүүсийн нүдэнд бас нүдлэгдээд хандах зүг тогтоход нэмэр болох болуу гэж санасан юмаа.
Монгол хэл бичгийн дүрэм сүүлд шинэчлэгдээд их сонин, учир нь олдохоо байсан. Гээгдэх, гээгдэхгүй эгшиг энээ тэрээ нь одоо хуучнаараа байгаа юу аль эсвэл солигдсон уу?
togoruu-д
Гадаад үгийн дараа ий бичдэг гэж уг нь хальт санаанд байсан л даа. Тэгсэн чинь Францын, Голландын гэдэг нь нүдэнд дулаахан харагдаад байх юм аа.
chandmani-д
Одоохондоо хэвээрээ байгаа. Монгол хэлний эрдэмтэд нэг шинэ дүрмийн төсөл боловсруулсан нь гээгдэх эгшгийн дүрэм энэ тэрийг хассан байх шиг байна лээ. Албан ёсоор бол өөрчлөгдөөгүй байгаа.
Hediigeer bagaasaa geegdeh egshgiin durmeer surch dassan bolohoor odoo ter ni ayataihan haragdaad baidag bolovch, ene digital erin uyed bas zohimjgui tal baih yumaa.
Jishee ni, "Bichig" gedeg ugeer hailt hiihed "bichgiin", "bichgeer" g.m. ugnuud garch irehgui.
Haa ochij huuchin mongol bichig maani tiin yalgalyin huviral deer undsen ugee oorchilj hayadaggui, ene tal deeree tohiromjtoi shuu.
Хариулсанд баярлалаа. Гэхдээ дахин асуулт: Монгол хэлний дүрэм хамгийн сүүлд хэзээ өөрчлөгдсөн бэ? Миний ойлголтоор өмнөх зуунд байхаа :)
>Тулгат
Энэ талаар санал нэг байдаг. Миний дээр бичиж байсан "Дижитал эрин үеийн монгол хэл" гэдэг бичлэгт бас иймэрхүү санаа хөндсөн байгаа.
>chandmani
Томоохон өөрчлөлтүүд бол огт ороогүй, анх Дамдинсүрэн гуай зохиосон хэвээрээ байгаа гэж бодож байна. Гэхдээ хэл шинжлэлийн хүн биш болохоор сайн хэлж мэдэхгүй байна л даа. Харин жижиг сажиг өөрчлөлтүүд бол байнга хийгдэж байдаг байх шүү. Сураг дуулбал монгол хэлний эрдэмтэд нь дотроо хагаралтай, хоёр янзын дүрэм гаргачаад "үзэж тардаг" юм шиг байна лээ.
He he, neeree unshij l baisan yum baina. (Arai chamaas sonssonoo end bichchihsen yum bolov uu?)
Sain baina uu? dganz_2000@yahoo.com gesen hayag ruu gmail-iin urilga yavuulj tusalna uu
eh heleesee iluu gadaad heleer sain yarij chaddag gevel yah uu?
Багийн гэж бичнэ шүү. Сум, баг гэдэгийн "баг".
>zalituneg
Би уг нь сум баг гэдгийн баг биш, их бага гэдгийн багын тухай бичсэн юмсан. Та дахиад нэг анхааралтай унш даа.
Tnx. Үнэхээр тийм байна.
Өш гэдэг маань ямар үг билээ Зоригтоо? Миний санахын "Өс" гэж байдаг. Чи тэр үгийг хэлээд байна уу? " өс хонзон", "өш хонзон" гэдгийн эхнийх нь байх тиймээ?
Баярлалаа. За байз, "япон хэл" гэж өгүүлбэрийн дунд ороход я-г нь жижигээр бичнэ биз дээ? Англи хэл, орос хэл, монгол хэл гэдэг шиг?
sain baina uu ?
tanii mongol helnii durmiin zarim negiig bichij sanuulsan ni uneheer zuv saihan sanaa baina. ene durmiig sursan hernee ihenh humuus aldaad abidag.
gehdee bi bas neg zuiliig jaahan oilgohoo boliod baigaa. bi 10jild mongol helnii hicheel deer uzehdee j, ch, sh-iin daraa zaaval "i" bichdeg gej sursan yumsan. getel odoo barag buh hun ter durmee martsan yum bolov uu esvel ter duremd oorchlolt orson yum bolov uu. tanii bichsen zuiliig harj baihad ch mun adil ter ajiglagdaj baina. ta eniig yu gej bodoj baina ve?
ж, ч, ш-ийн дараа ий ордог дүрэм өөрчлөгдөөгүй байгаа байх гэж бодож байна. Би өөрийгөө алдаагүй бичдэг гэж хэлж чадахгүй ээ, хэхэ. Хааяа алдаа харагдаж магадгүй байх шүү. Баярлалаа.
Сайн байцгаана уу, нэг дүрэм огт санадаггүй ээ, бол, вол нөхцөлийг яаж залгадаг билээ? миний санаж байгаагаар эгшигт долоогоор төгссөн үгэнд эхнийх нь бусдад нь вол нөхцөл залгадаг санагдах юм. Хаа сайгүй тааралдах болвол....төлвөл...гэсэн үгнүүдийг хараад бүр толгой эргэчих юм. Сүүлдээ энэ ч зөв юм шиг харагдаад :)
>sainaa
Та дүрмээ зөв санаж байна. Эгшигт гийгүүлэгчийн ардаас -бол нөхцлийг залгана. Иймээс
"болбол", "төлбөл" гэж бичих нь зөв.
Neg zuil asuuya. "Achaa achna" gehuu esvel achaa achina gehuu?
Post a Comment