Боловсролоос түрүүнд "сэтгэлийн ноён нуруу"-г хөгжүүлцгээ!

Накасонэ Ясүхиро (Японы ерөнхий сайд асан)

2004 оны 12-р сард гаргасан судалгаагаар Японы 15 настнуудын боловсролын доройтол тодорхой гарч ирэв. Хамгийн эмзэглүүштэй нь, уншиж ойлгох чадвар буюу "логиктой сэтгэх чадвар" гэсэн үзүүлэлтээр 8-р байраас 14-р байр луу ухарсан үзүүлэлт гарчээ.

Энэ юуг илэрхийлж байна вэ? Миний хувьд, боловсролын талаарх эрт эдүгээгийн ойлголтод буй алдаа дутагдлын илрэл болсон, (дэлхийн хоёрдугаар) дайны дараах боловсролын системийн гажиг нь нууж хаах аргагүй болтлоо архагшсан нь энэ гэдгээс өөр бодол төрөхгүй нь.

Миний бага сургуулийн нэгдүгээр ангийн багш Очиай Тацүжи гэдэг ачит хүн байсан юм. Сурагчдаа хайраар өлгийдсөн, нас тогтсон болоод ч тэр үү, хүнийхээ хувьд өсч хөгжсөн багш байсан болохоор сурагчиддаа хайрлагдсан хүн байжээ. Би Очиай багшаар "сэтгэлийн ноён нуруу"-гаа тэгшлүүлсэн хэмээн одоо ч талархаж явдаг юм. Тийм ч учраас хуримын ёслолдоо багшийгаа гэрчээр урьсан билээ.
Сэтгэлийн ноён нуруу буюу ухамсрын боловсрол гэдэг нь худал хэлэхгүй, эцэг эхээ дээдлэх, хүн болж төрснийхөө хувьд амьдрах үндсэн зарчим юм.
Бага сургуульд (6-12 нас), багш хүн сурагчдаа чанд хатуу байдал, хайр энэрэлийг хослуулан байж элдвийг зааж сургах ёстой. Дунд сургуульд (12-15 нас) ороход гэр бүл, ертөнц зэрэг өөрийн эргэн тойрон дахь зүйлсийн хамаарлыг ойлгуулна. Ахлах сургуульд (15-18 нас) хүсэл зориг, их сургуульд (18-22 нас) хариуцлагатай байдлыг зааж сургах нь сургууль тус бүрийн үүрэг биз ээ.

Гэтэл дайны дараах боловсролын систем нь өөрийгөө хянах чадвар, ёс суртахууны бэлтгэлийг заалгүйгээр Америкийн боловсролын чиглэлийг тэр чигээр нь хуулбарлаж, хувь хүний онцлог, идэвхтэй байдал зэргийг үнэлж, зааж сургахыг эрмэлзэж иржээ. Чөлөөтэй байдал гэдгийг буруугаар ойлгоод, "дураараа дургих" нь үнэт зүйл болон хувирсан байна.

Америкчуудад Христийн шашин хэмээх, өөрийгөө хянах ноён нуруу болох зүйл байдаг. Үүнтэй адилаар, дайны өмнөх Японд "Шүүшин" (1880-1945 онд Японы сургуулиудад эзэн хаандаа үнэнч байх, үүний тулд өтгөсийг ачлах, дуулгавартай байх, хичээнгүй байх зэргийг зааж сургадаг байсан хичээлийн нэр) хэмээх хичээл байсан нь сурагчдын тархинд өөрийгөө хянахыг суулгаж өгдөг байв. Гэтэл дайнд ялагдсанаар уг хичээлийн утга нь алдагдчихсан юм.

Боловсролын хамгийн гол үндэс нь сурагчдыг сэтгэлийн хөдлөлтэй болгох, өөрөөр хэлбэл "чулуу шиг биш" болгоход оршино. Гэтэл техникийн чанартай зүйлсийг л заахаас биш, үндсэн ноён нуруу гэж алга. Өдгөө боловсролын систем маань урсгалаараа л явж байна.

Ийм байдалтай байхад бага сургуулийн багш ч тэр, эцэг эхчүүд ч тэр, муу зүйлс хийхээс буцахгүй. Боловсролын доройтол хүүхдүүдийг нөмрөхөөс ч өөр аргагүй. Ажил хийдэггүй, хичээл сургуульд ч явдаггүй NEET гэж нэрлэгдэх залуус олширч байгаа нь ч ийм шалтгаантай гэж би боддог юм.

Би ерөнхий сайд байхдаа (1982-1987 он) ёс суртахуун, зарчмыг гол ноён нуруу болгон, боловсролын тухай хуулийг өөрчлөхөөр зэхэж байсан боловч чадаагүй. Өөрчлөлт шинэчлэлийг хамгийн ихээр эсэргүүцдэг нь төрийн албан тушаалтнууд байдаг. Тэд хэн нэгэн ахмад хүний ач тусаар дэвшиж гарч ирсэн байдаг болохоор эргээд тэднийгээ үгүйсгэж зүрхэлдэггүй. Боловсрол Соёлын Яам (өдгөөгийн Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухааны Яам) өнгөн дээрээ улс төрчдийн хэлж буйг сонсч байгаа дүр эсгэн, үнэндээ юуг ч өөрчлөхийг хүсэхгүй байсан билээ. Тэр үед би "Боловсрол Соёлын Яамыг тараавал таарна" гэж хэлж ч байсан удаатай.

Гэхдээ улсын төмөр зам, цахилгаан холбооны компани зэргийн хувьчлал гэх мэт ажлуудад дарагдсаар, "За, одоо л..." гэж хэлэх мөчид миний ерөнхий сайдын сэнтийгээс буух цаг болсон байлаа. Боловсролын шинэчлэлийг хийж чадаагүйдээ одоо хүртэл харамсч явдаг юм.

Цаашид, нэн ялангуяа эхчүүдийг дахин боловсруулах хэрэгцээтэй биз ээ. Дайны дараа генерал Макартур ардчиллыг Японы эхчүүдэд зааж сургахын тулд "Эхчүүдийн дугуйлан" байгуулж байсан. Үүнтэй адилаар "Эхчүүдийн мэдлэгт" хэмээх нэвтрүүлэг телевизээр цацах хэрэгтэй гэж бодном. Энэ л үндэсний телевизийн үүрэг билээ.

Nikkei Business сэтгүүлийн 2005 оны 1-р сарын 10-ны дугаараас орчуулав.

Японы ерөнхий сайд байсан хүний боловсролын талаарх үзэл бодол ийм байна. Монголчуудад маань ч бас хэрэгтэй, санаа авууштай зүйлс олон байгаа учир орчуулахыг зориглон оролдлоо.

Тухайлбал, шашин гэдэг зүйл ард түмэнд жинхэнэ утгаараа хэрхэн хүрдэг тухай Христийн шашны жишээгээр тайлбарласан байна. Тэд 7 хоногийн Ням гариг болгон сүмд очиж, Библиэ уншиж, үйлдсэн нүглээ наминчлан, сэтгэл санаагаа ариусгадаг.
Харин Монголд маань ямар нэг зүйл болохгүй бол хэн нэгэнд даатгаад, мөнгө төлж ном уншуулах, засал хийлгүүлэх мэтээр аргалаад л болчихдог. Сэтгэл санаагаа ариусгаагүй байж, зөв шударга амьдрахын тухай санахын ч хэрэггүй. Өөрийн буруу үйлээ өөгшүүлсээр, үр хүүхэддээ буруу үлгэр дуурайл үзүүлж буйгаа ч анзаарахгүй юм даа, хөөрхий.
Өөрөөр хэлбэл, шашин бол мухар сүсэг биш, ариусал, гэгээрлйин зам мөрийг заагч байх ёстой гэсэн санаа гарч ирж байна. "Санаа сайн бол заяа сайн" гэсэн үгийг үлдээсэн ард түмний үр сад өнөөдөр ганц зоосны төлөө нүдээ ухаад өгөхөөс буцахгүй нүгэлтнүүд болжээ.

Түүнчлэн, өгүүллийн төгсгөлд үндэсний телевизийн үүргийн талаар дурьдсан байна. Үнэхээр Монголд маань "Боловсролын суваг", мэдлэг, мэдээлэл, ариусал, хүний ноён нурууг зааж сургах, үргэлж үглэж байдаг "чалчаа" нэвтрүүлгүүд мах сүүнээс илүү хэрэгцээтэй байна.

Сэтгэл хоосон бол тархи хоосон, тархи хоосон бол ходоод хичнээн дүүрэн байгаад ч амьтнаас ялгагдах зүйлгүй болно.

Хүмүүс ээ, та бүхэн эргэн тойрноо ажиглаач! Таны хайр энэрэл, үлгэр дуурайл гэр бүлийнхэн, найз нөхөд, ойр дотныхонд тань дутагдаж байгаа юм биш биз?

Зарим хүмүүс ширээний ном гэж ярих дуртай байдаг. Би өмнө нь "нэг номыг ширээн дээрээ байнга байлгаж, дахин дахин унших ямар хэрэг байна аа, ямар мартамхай хүн байгаа биш" гэж боддог байлаа. Гэтэл хүн гэдэг мартамхай байдаг нь үнэн аж. Өнөөдөр нэг номыг сэтгэлээ ариустал, амьдрах эрч хүч төртөл уншлаа гэхэд 7 хоногийн дараа өнөөх л залхуу лазан байдал дийлж эхэлнэ. Ийм учраас би, та, бүгдээрээ ёс суртахуун, амьдралын философийн талаар өгүүлсэн номыг ширээний ном болгоцгооё. Ном уншицгаая. "Сэтгэлийн ноён нуруу"-гаа хөвчилцгөөе.

Агьнууд Х.Зоригт
2006.09.30

Саналаа өгнө үү

Passion - Аль дизайныг сонгох вэ?

Окинава арлаар...

Аяны богцоо задлахуй

Японы хамгийн урд захын муж Окинава. Гол дөрвөн арлаасаа нэлээд зайтай тул байгаль цаг уур нь ч, хүн ардын соёл нь ч өвөрмөц юм. Хятад, Тайваньд ойрхон оршдог онцлогоосоо болоод Хятадын соёл хүчтэй нөлөө үзүүлсэн бололтой. Үндэсний хувцас нь ч нүд гялбам.

Ямар нэг зүйлийн тухай ярихын тулд түүхээс нь эхлэх нь зүйн хэрэг. Окинава нь 1872 оноос өмнө албан ёсоор Японы хэсэг биш, Рюүкюү хэмээх вант улс байжээ. Мэйжигийн шинэчлэлээр хөгжлийн замдаа орсон Япон улс Окинаваг 1872 онд өөрийн мэдэлд оруулахад Манж Чинь улс эсэргүүцэж байсан баримт байх юм. Дэлхийн хоёрдугаар дайны хөлд нэрвэгдэн, дайны дараа АНУ-ын мэдэлд ороод, 1972 онд буцааж авсан юм байна. Окинавад АНУ-ын Номхон далайн цэргийн бааз үлдсэн тул одоо ч Америкийн нөлөө их бололтой. Сүүлийн үед Orange Range, Нацүкава Рими зэрэг Окинавагийн хамтлаг, дуучид Япон даяар алдаршиж, дотоодын жуулчдын тоо өсөх хандлагатай байгаа гэсэн. Доорх бичлэгээс Окинава аялгууг мэдрээрэй.



Нахагийн нисэх буудалд буугаад, онгоцны цонхоор харахад Японы өөрийгөө хамгаалах хүчний байлдааны онгоцнууд зогсч байгаа нь тун ч сүрдэм байлаа.

Окинавагийн гол арал нь хойноос урагш сунасан хэлбэртэй бөгөөд, арлын өмнөд хэсэгт байдаг, засаг захиргааны төв Наха хотод л monorail байдаг учраас тээврийн гол хэрэгсэл нь автомашин бололтой. Бид ч суудлын тэрэг түрээслэн, арлын төв хэсэгт байх Дорнод Хятадын тэнгисийн эрэгт байрлах зочид буудлаа зүглэсэн. Замын баруун талд төмөр тор татсан хашаа харагдаад байдаг, гэтэл машины Navigator-ын газрын зураг дээр саарал юм л гараад гайхаж байтал удахгүй нөгөө Америкийн цэргийн бааз болох нь тодров. Сонирхолтой нь баазын дотор Америкийн хууль үйлчилдэг бөгөөд, тэр ч байтугай цагдаа дуудъя гэвэл 911 рүү залгадаг, Японы дугаар луу улс хоорондын эрхээр л ярьдаг юм байна. Ингээд Moon Beach хэмээх үзэсгэлэнт эрэг дээр байрлах зочид буудалдаа хүрэв.

Эхний өдрөө далайн усанд орж, эрэг дээр нь тоглож өнжлөө. Далайн хар шуурга ойртож байгаа сураг гарч, бяцхан сэтгэл түгшиж л байлаа. Азаар миний байсан Окинавагийн гол арлаас бага зэрэг зайтай өнгөрч, салхины хэмжээ ч ямар нэг хохирол учруулахааргүй байсан уг хар шуургаар Кюүшү аралд хүний амь эрсэдсэн байсан шүү.

2 дахь өдөр нь арлын хойд хэсэгт байрлах Чираүми аквариумд гүн цэнхэр ертөнцийн гайхамшгийг үзэж тольдов.

3 дахь өдөр нь Окаши готэн хэмээх бэлэг дурсгалын дэлгүүр бүхий том төвөөр орон бага зэрэг наймаа хийгээд, American Village-ийг зорив. Уг нь тэнд очигсод алсыг харагчид сууж, Окинаваг өндрөөс хардаг юм гэсэн. Гэвч яг тэр үед салхи нэлээн хүчтэй болж, аадар бороо орсон учраас олигтой зүйл үзэж чадсангүй буцсан билээ.

Сүүлийн өдөр олон зүйлийг амжууллаа. Өглөө эртлэн босоод ЮНЕСКО-гийн дэлхийн өвд бүртгэгдсэн Шүри цайз, дэлхийн 2-р дайны сургамжийг сануулах Химэюри цамхаг, Энхтайвны музей, Наха хотын гол гудамж болох Кокүсай доори, зах гээд л хэсч өглөө. Ер нь л жуулчдад зориулсан гарын авлагад байдаг, Окинавагийн сонирхолтой зүйлсээс нэлээдийг үзэж амжсан шүү.

Хамгийн сэтгэлд хоногшсон нь Химэюри. 1944 оны 4-р сард охидын ахлах сургуулийн дөнгөж 13-17 настай бяцхан сурагчдыг дайны тэргүүн фронт руу цэргүүдийн сувилагч, асрагчаар явуулж, дайнд ялагдах нь тодорхой болоод ирсэн 6-р сарын 18-нд тарах тушаал өгсөн аж. Мэдээж дайсан хэдхэн алхмын цаана байгаа, ухрах газар үлдээгүй тэр үед "Америкийн цэрэгт баригдвал тамлуулж үхэх" учир амиа хорлож үхсэн, мөн дайны суманд өртөж нас барсан сурагчдын тоо 200 гаруйд хүрчээ. Мэдээж амьд үлдэгсэд нь ч маш хүнд хэцүүг давсан юм. Аав ээждээ эрхэлж байх ёстой охид шархадсан цэргийн тасархай гар хөл, ялгадсыг зөөж, харанхуй нүхэнд амьдарч байсан нь юутай эмгэнэлтэй. (Зураг дээр: Himeyuri Monument. Амь үрэгдэгсдийн нэрийг дээр нь бичжээ)

"Муу хүн идсэн ууснаа" гэдэг ч Окинавагийн хоолноос сонирхуулахгүй байж чадахгүй нь. Ерөнхийдөө далайгаар хүрээлэгдсэн тул загас, далайн ургамал амьтанг түлхүү хэрэглэдэг бололтой. Далайн усан үзэм, гахайн шийр, гэдэс, мэлхийн гуя, янз бүрийн загас гээд л... Амттай ч юм билээ. (Зураг дээр: далайн усан үзэм)

Товчхон хэлэхэд энэ арлын соёл, байгаль нь их таалагдсан. Та ч бас боломж гарвал очиж үзээрэй.

Зуны амралт

Амралт эхлэнгүүт Монгол яваад, блогоо бичсэнгүй нэлээд удчихсан байна шүү. Сар гаруй Монголдоо байсны эцэст Японд ирээд, маргааш нь л Окинава явж хэд хоноод өчигдөр гэртээ ирэв.

Монголдоо очоод эхний үед нэлээд завгүй байсан. 8-р сарын 13-нд "Тойрог" сан маань Монгол-Япон Төвд Японы "Онигири-таи" хэмээх байгууллагатай хамтран "Хоол ба эрүүл мэнд" сэдэвтэй сургалт зохион байгуулж, хүрэлцэн ирсэн монголчуудынхаа эрүүл мэндийн мэдлэгт дусал ч атугай нэмсэн байх гэж бодож байна. Хүмүүсийн өөхлөгийн үзүүлэлт зэргийг тусгай багажаар хэмжин, хоол ундандаа анхаарах хэрэгтэй болоод буйг нь тов тодорхой мэдрүүлсэн тул үр дүнтэй болсон гэж нэлээд найдаж байгаа. Ерөнхийдөө хүрэлцэн ирэгсдийн дундаж үзүүлэлтийг харахад монголчуудын дунд таргалалт элбэг байгаа нь харагдаж байлаа.

8-р сарын 17-нд "Найрамдал" зусланд мөн л "Тойрог" сангийн сургалт явагдаж, тэнд амарч байсан хүүхдүүдийг хамруулсан. Гишүүд маань Японы цайны ёслол, ресторанд хооллох соёлоос танилцуулж, Японд суралцах боломж, Японы боловсролын системийн талаар мэдээлэл өгч, хөгжилтэй тоглоомоор дамжуулан нийгмийн харилцаа, хүнтэй харьцах чадварыг дээшлүүлэх зэрэг арга хэмжээнүүд явуулсан. Оролцогч хүүхдүүдийн сэтгэгдлийг уншиж үзэхэд тэдэнд таалагдсан бололтой. Дараа нь өөрсдөө нэг хоног амарч, алжаалаа тайлсан минь миний Монголд байхдаа Улаанбаатараас гарч, цэнгэг агаарт амарсан бараг ганц тохиолдол болов. Уг нь харих болгондоо л хөдөө явах юмсан гэж боддог боловч амжихгүй байсаар буцаж ирдэг нь харамсалтай.

За тэгээд, 8 сарын сүүлчээс эхлээд ямааны ноолуур, тэмээний ноосон эдлэлийн "Гоёо" компанийн маркетингийн албанд дадлага хийдэг хүн болов оо. Даанч 2 долоо хоног хийхээр төлөвлөж байсан дадлагаа тодорхой шалтгааны улмаас хэдхэн хоногт дуусгав. Үр дүнгээ ч харж чадсангүй. Энэ нь намайг нийгмийн амьдралд бэлэн бус байгааг харуулсан том сургамж, хичээл болсон билээ.

Зуны амралтын хугацаанд Баабарын "Нүүдэл суудал"-ын 2 боть ном л унших шив. Баабар ч лут юм аа. Одоо харин амралтынхаа үлдсэн хугацаанд жаал ном унших санаатай байгаа.

Нээрээн ЭМОС клубын маань шинэ бүтээл удахгүй хэвлэгдэх байх. Тэр үед нь дэлгэрэнгүй танилцуулах болно. ЭМОС клуб гэснээс Монголд байгаа гишүүд 8 сарын 16-нд цуглаж уулзалдсан. Интернэтээр хоорондоо харилцдаг бидний хувьд ингэж уулзалдах нь тун ховор. Миний хувьд олон гишүүнийг анх удаа харж байгаа нь тэр. Гэтэл нэг гишүүн маань удахгүй хуримаа хийх гэж байгаа гээд, бидэнд урилгаа гардуулав. Анх удаа уулзаж байгаа хэдий ч хуриманд нь уригдана гэдэг хэдэн жилийн өмнө бол санаанд багтамгүй зүйл билээ. Ертөнц маань хувьсан өөрчлөгдөж, дэлхийн хаанаас ч хүнтэй танилцаж, нөхөрлөх боломжтой болжээ.

Гэснээс ЭМОС клуб маань намайг зохицуулагч болсноос хойш нэг л идэвх нь сулраад, заримдаа өөрийгөө буруутгах үе гарах юм. Миний лидершип хүрэлцэхгүй байх шиг... Гэхдээ удахгүй шинэ төсөл хэрэгжүүлж эхлэхээр байдал дээрдэх байх гэж найдаж байна.

Монголоос ирэхийн өмнөх өдөр "Шинэ Монгол" ахлах сургууль дээр очиж, хүүхдүүдтэй нь уулзалт хийв. Над шиг үг дуу цөөтэй, ярихдаа тааруу хүнд олон хүний өмнө ярих хэцүү байдаг ч сайхан хүлээн авч, халуун дотно яриа өрнүүлсэн. Ямар ч байсан олон нийтийн ажил хийхэд олж авах мөнгөөр хэмжигдэхгүй тэр үнэт зүйлсийг сурагчдын зарим нь ойлгож авсан байх гэж найдаж байгаа.

Эцэст нь, миний харьяалагддаг семинарынхан маань миний хувьд аялал болсон зуны сургалт Окинавад хийж, түүндээ яваад ирсэн. Японы их дээд сургуулийн төгсөх ангийн оюутнууд дипломын ажлаа зуны хугацаанд хэрхэн амжуулснаа тайлагнаж, түүнийг нь 3-р курсийнхэн нь сонсон, ирэх жил дипломын ажлаа хэрхэн бичих талаар судалдаг юм л даа. Энэ нь семинарын багш оюутнуудыг дотно болгоод зогсохгүй амралтыг үр дүнтэй өнгөрүүлэх нэг сайн арга юм. Окинавад болсон нь миний хувьд зардал өндөр гарч буй нь хүндрэлтэй хэдий ч хэзээ нэгэн цагт очиж үзэх юмсан гэж бодож байсан учраас тун баяртай байгаа. Аян замын тэмдэглэлийг удахгүй блогдоо бичих болно.

Зуны амралтын "тайлан"-г үүгээр өндөрлөе. Удахгүй уулзтал түр баяртай.